Τετάρτη 15 Απριλίου 2015

Ελένη Κόντη – Ένα σπλατς στα παραμύθια!

Ελένη Κόντη – Ένα σπλατς στα παραμύθια!




Ανήκω στις – τυχερές – γενιές, που μεγάλωσαν σε σπίτι με παππού και με γιαγιά, έχοντας μια ζωντανή επαφή με τα παραμύθια, αφού τα βίωσα μέσα από την αφήγησή τους. Αυτό το βίωμα μου δημιούργησε μια αγάπη γι’αυτά, ώστε να ασχοληθώ, από τα φοιτητικά μου χρόνια, με τα λαϊκά παραμύθια του νησιού μου. Αργότερα, πάλι, ως πατέρας, τριών παιδιών, μπήκα εγώ στο ρόλο του να τους διαβάζω παραμύθια, αλλά και να τους αφηγούμαι τα λαϊκά παραμύθια που μου έλεγε η δική μου γιαγιά.

Καταλαβαίνετε, λοιπόν, πως ανήκω, στην κατηγορία των βιβλιόφιλων γονιών, που, όπου δω βιβλίο για παραμύθια κάνω στάση!

Το βιβλίο της παιδαγωγού Ελένης Κόντης «Ένα σπλατς στα παραμύθια – θεραπευτικές ιστορίες για παιδιά»(εκδ. Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ), έχει μια πρωτοτυπία, για τα ελληνικά δεδομένα, αφενός, γιατί κάνει ένα σπλατς στα παραμύθια, μέσα από το υγρό στοιχείο, που είναι συνυφασμένο (ως νησιώτης που είμαι) με την ύπαρξή μου, κι, αφετέρου, η θεματολογία του κι ο σκοπός του( «θεραπευτικές ιστορίες για παιδιά») είναι πολύ ενδιαφέρον, για να προσελκύσει, πέρα από την γονεϊκή, και τη δημοσιογραφική μου ιδιότητα.





Έτσι, με μεγάλη χαρά, βρέθηκα να συζητάω – μέσα από τη συνέντευξή μας - με την Ελένη Κόντη, για τα προβλήματα των παιδιών και τον καταλυτικό – θεραπευτικό ρόλο, που μπορούν να παίξουν τα παραμύθια σ’ αυτά.






Φυσικά κι εστιάσαμε στο βιβλίο της, αλλά, επειδή η Ελένη Κόντη, είναι, συνάμα, μια γοητευτικά δυναμική γυναίκα, αλλά και μητέρα τριών παιδιών, μιλήσαμε για τις πολεμικές τέχνες ως τη σύγχρονη μάστιγα του bullying, για να καταλήξουμε στην αγάπη, που όλα τα νικάει!
Καταφέραμε – ελπίζω – μια «θεραπευτική συνέντευξη», για μεγάλους που είναι, κυρίως, γονείς, αλλά και γι’ αυτούς που κρατούν ζωντανό το παιδί μέσα τους!






- Αγαπητή Ελένη είσαι νηπιαγωγός. Αποτέλεσε την πρώτη επιλογή σου να γίνεις παιδαγωγός για παιδιά προσχολικής ηλικίας; Κι αν ναι, τι ήταν αυτό που σε τράβηξε να διδάξεις αυτές τις ηλικίες κι όχι τα παιδιά του δημοτικού ή της εφηβείας(γυμνάσιο - λύκειο);


- Είναι ένα επάγγελμα που ήθελα να κάνω από μικρή, θυμάμαι πάντα τον εαυτό μου να παίζω κάνοντας μάθημα στης κούκλες μου και την δασκάλα στα παιδάκια της γειτονίας, αλλά και να βοηθώ τα μικρότερα παιδιά από έμενα, νομίζω είναι περασμένο μέσα στο  DNA μου αυτή η αγάπη που εχω για τα παιδιά.  Αυτό που με τράβηξε να διδάξω σε αυτές τις ηλικίες, είναι ότι παιδιά μπορούν να μάθουν πιο εύκολα, μπορείς να τα βοηθήσεις  να διαμορφώσουν το χαραχτήρα τους και την παιδική αθωότητα που έχουν, μπορείς να ζεις σε έναν κόσμο παραμυθένιο.






- Σε αρκετούς το άκουσμα «πολεμικές τέχνες» τρομάζει. Εσύ είσαι πρωταθλήτρια πολεμικών τεχνών, απ’ ότι διαβάζω στο βιογραφικό σου. Πως συνάδουν και συμπορεύονται, μέσα σου, η δυναμικότητα που απαιτούν οι πολεμικές τέχνες με την πραότητα μιας παιδαγωγού; Ή, για να το θέσω αλλιώς, βάλε μου εσύ τους κατάλληλους επιθετικούς προσδιορισμούς στις πολεμικές τέχνες και την παιδαγωγική και αποκάλυψέ μου τον αρμό τους. 


- Συνήθως, όταν κάποιος ακούει για πολεμικές τέχνες, φαντάζεται τεχνικές για να μπορείς να αμύνεσαι ή και να προκαλείς ακόμα κάποιον να παλέψει μαζί σου. Θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτός που φαντάζεται κάτι τέτοιο δεν έχει και πολύ άδικο, γιατί, λίγο ως πολύ, και, κυρίως, μέσα από τα ΜΜΕ, καθώς και από τους "ψευτοδασκάλους" του χώρου των πολεμικών τεχνών, αυτή η αντίληψη έχει επικρατήσει. Ωστόσο υπάρχει πραγματικά μία μεγάλη φιλοσοφική ιστορία που διέπει τις πολεμικές τέχνες, οι οποίες, αφού έπαψαν, με την πάροδο των χρόνων, να είναι τόσο απαραίτητες, έγιναν "μονοπάτια Αυτογνωσίας και Σοφίας", για όσους ασχολούνταν σοβαρά με αυτές. Όποτε καταλαβαίνετε ότι η φιλοσοφία ταιριάζει απόλυτα με την πραότητα της παιδαγωγικής μου μεριάς.







- Έγραψες ένα καινοτόμο βιβλίο για παιδιά. Το «Ένα σπλατς στα παραμύθια – θεραπευτικές ιστορίες για παιδιά». Πως σου γεννήθηκε η ιδέα και πήρε «σάρκα κι οστά»; Δώσε μου την περιγραφή του(από τον τίτλο του ως το περιεχόμενό του), αλλά κι εστίασέ μου στη χρησιμότητά του, με μια φράση.



- Τα παιδιά, συχνά, νιώθουν ντροπή,  ή ένοχες για τα συναισθήματα και τις ανησυχίες τους. Έτσι, βλέποντας στα πρόσωπα τους κάθε μέρα αυτό το άγχος, ήθελα να κάνω κάτι να τα βοηθήσω να το ξεπεράσουν, και μου δημιουργήθηκε η ιδέα να γράψω αυτές τις ιστορίες. Όσο για τον τίτλο, ήθελα να τα κάνω να βουτήξουν στα συναισθήματα τους, με κάτι που τους είναι οικείο, γνώριμο και πολύ ευχάριστο, τι καλύτερο από στοιχείο του νερού! Οι θεραπευτικές ιστορίες είναι ένα απλό μέσο επικοινωνίας, μέσω του οποίου το παιδί γνωρίζει, καταλαβαίνει και μαθαίνει, του δίνουν τη δυνατότητα  να μάθει μέσα από την ταύτιση. Έτσι έρχονται σε επαφή με τις φοβίες και τα άγχη τους με έμμεσο και ασφαλή τρόπο. Οι ιστορίες ήταν πάντα ένα εξαιρετικό μέσο επικοινωνίας για παιδιά, καθώς τα βοηθούν στο να μειώνουν τις αντιστάσεις τους.






- Σε τι και πως θα βοηθήσει το βιβλίο ένα παιδί; Και πως είναι καλύτερα; Να το διαβάσουν το παιδί κι ο γονιός, μόνοι τους, ξεχωριστά, ή να το διαβάσει ο γονιός στα παιδιά του, όπως ένα κλασικό παραμύθι;


- Όπως και να το διαβάσουν τα παιδιά, το μήνυμα που είναι να πάρουν θα το πάρουν. Αν τα παιδιά είναι σε μικρή ηλικία(2-5 ετών) το ιδανικό είναι να το διαβάζουν οι γονείς μαζί τους, γιατί αυτό δημιουργεί  μια όμορφη σχέση ανάμεσα στο παιδί και το γονιό.






- Ποιες είναι – από την εμπειρία σου – οι συνηθέστερες φοβίες των παιδιών και ποιες οι πιο «επικίνδυνες», αν μπορώ να το θέσω έτσι;


- Οι συνηθέστερες φοβίες των παιδιών είναι αυτές που αναφέρω και στο βιβλίο μου, άλλωστε και γι’ αυτό έβαλα τις συγκεκριμένες. Όσο για «επικίνδυνες», δεν μπορώ να πω ότι είναι, αλλά είναι φοβίες που δυσκολεύουν την καθημερινότητα των παιδιών. Συνήθως  τις συγκριμένες  φοβίες τις ξεπερνάμε μεγαλώνοντας, αφού τους έχουμε βοηθήσει και εμείς (γονείς, δάσκαλοι, ειδικοί). Τώρα, υπάρχουν και κάποιες φοβίες που πρέπει να τις προσέξουμε παραπάνω και να συμβουλευτούμε κάποιον ειδικό (ψυχολόγο), ώστε να μην τα επακολουθήσουν στην ενήλικη ζωή τους.
 





- Εσύ είχες φοβίες ως παιδί και σε ποια ηλικία και πως τις ξεπέρασες;


- Σαν παιδί κι εγώ, είχα φοβίες, η μεγαλύτερη ήταν για το σκοτάδι, μέχρι που ανακάλυψα ότι ένα σκοτεινό μέρος είναι ακριβώς ίδιο με ένα μέρος που φωτίζεται. Η πραγματικότητα είναι ότι διάβαζα πολλά βιβλία κι αυτό βοηθούσε σε όλες τις απορίες που είχα σαν παιδί.






- Εκτός από το βιβλίο σου, υπάρχει κι η ομώνυμη σελίδα σου(«Θεραπευτικές ιστορίες για παιδιά») στο ιντερνέτ. Ήθελες, με τη δημιουργία της, να υπάρχει μια βοηθητική θεραπευτική σελίδα για τους γονείς, ζωντανή και με συνεχή ενημέρωση για σχετικά θέματα;


- Ναι, ήθελα να ξέρουν οι γονείς, ακόμη και κάποια παιδιά, λίγο  μεγαλύτερης ηλικίας, ότι σ’ αυτήν την σελίδα μπορούν να ενημερωθούν σχετικά με το βιβλίο και να με ρωτήσουν, αν έχουν κάποιες  απορίες, σχετικά με φοβίες παιδιών.








- Εκτός από παιδαγωγός, είσαι και μητέρα και μάλιστα τριών παιδιών! Ως τρίτεκνος πατέρας κι εγώ, νομίζω, πως η τριτεκνία κι η πολυτεκνία είναι, στις μέρες μας, μια συνειδητή επιλογή για κάποιους λόγους. Το συμμερίζεσαι αυτό;


- Σίγουρα είναι συνειδητή, αλλοίμονο αν δεν ήταν! Πιστεύω ότι για να γίνεις γονιός, είτε με ένα, ή περισσότερα παιδιά, πρέπει να είσαι συνειδητοποιημένος, αλλιώς πως θα μπορέσεις να ανταπεξέλθεις σε όλα τα προβλήματα και τις δυσκολίες που θα βρίσκεις στο δρόμο της ζωής;






- Εκτός από μητέρα είσαι και μια νέα, όμορφη και δυναμική γυναίκα. Μπορεί να καταφέρει να τα συνδυάσει μια μητέρα(και μάλιστα πολλών παιδιών) όλα αυτά, χωρίς η μητρότητα να καταπιεί τη θηλυκότητα και τα προσωπικά όνειρα; 



- Η αλήθεια είναι, ότι είναι πολύ δύσκολο να τα συνδυάσεις όλα μαζί, θέλει πολύ αγάπη γι’ αυτό που κάνεις. Να μπορείς να μοιράζεσαι χωρίς να κουράζεσαι. Άλλωστε πιστεύω ότι όλες οι μαμάδες είναι λίγο - πολύ «υπερήρωες». Οπότε τα προλαβαίνουμε όλα!














- Πρόσφατα ζήσαμε την τραγική ιστορία του θανάτου του Βαγγέλη Γιακουμάκη, που επανέφερε τραγικά το διαβόητο bullying. Πιστεύεις πως η πηγή του κακού είναι(από πλευράς βαρύτητας) η οικογένεια, το σχολείο ή η κάθε εθνική κοινωνία με τις ιδιαιτερότητές της;



- Είναι οδυνηρό, μακάρι να μην ζήσουμε ξανά, ποτέ, τέτοιο περιστατικό! Και, φυσικά, η πηγή του κακού ξεκινάει από την οικογένεια και κατ’ επέκταση στο σχολείο, που συνεχίζεται στην κοινωνία μας.


- Ο Νίκος Γκάτσος έχει γράψει έναν στίχο για τον άνθρωπο : «γεννιέται σαν αρχάγγελος, πεθαίνει σαν αγρίμι». Πως «τα καταφέρνουμε» να μεταμορφώνουμε τα παιδιά σε αγρίμια που να επιδίδονται στο bullying ?


- Τα παιδιά μας είναι η επέκταση μας. Είναι αυτό, που, κάποιες φορές μου έλεγε η γιαγιά μου, «αν σπείρεις άνεμους, θερίζεις θύελλες». Τα παιδιά μας υιοθετούν τις συμπεριφορές μας, οπότε μην περιμένουμε να δούμε κάτι άλλο από αυτό που τους δείχνουμε εμείς.



- Πιστεύεις πως η ποινικοποίηση του bullying είναι απαραίτητη, ή, υπάρχει, παράλληλα έστω, άλλος πιο αποτελεσμάτικότερος τρόπος καταπολέμησής του;


- Η πολιτεία πρέπει να σταματήσει να εξετάζει μυωπικά το ζήτημα,   αναγνωρίζοντας το bullying ως βασικό κομμάτι της παιδείας στη χώρα, όπως άλλωστε είναι κάθε θέμα που απειλεί το αίσθημα ασφάλειας των μαθητών και την ικανότητα τους να φοιτούν χωρίς οχλήσεις και προβλήματα. Ένα σχολείο στο οποίο τα παιδιά δεν νοιώθουν ασφαλή είναι ένα σχολείο στο οποίο τα παιδιά δεν μορφώνονται. Η επιδιωκόμενη αντιμετώπιση του φαινομένου θα επέλθει μόνο κατόπιν συνολικής και εκ βάθρων αναδιοργάνωσης της παιδείας στη χώρα μας (όλων των βαθμίδων). Τέλος, πολύ σημαντική είναι και η αξιολόγηση της αντιμετώπισης του φαινομένου. Αυτή πρέπει να γίνεται και εσωτερικά, από τους δασκάλους, αλλά και εξωτερικά, από αρμόδιους φορείς. Προφανώς για να πραγματοποιηθεί μια τέτοιου είδους αξιολόγηση η πολιτεία οφείλει να εκπαιδεύει, καταρτίζει και ενημερώνει τους δασκάλους για τις τελευταίες εκφάνσεις του φαινομένου και τις μεθόδους επίλυσής του. Αντιστοίχως, το σχολείο πρέπει να παρακολουθεί τη συχνότητα των καταγγελιών και να προσαρμόζει αναλόγως την πολιτική του.



- Ποιο είναι το μότο της ζωής σου, που θα το πρότεινες σε μικρούς και μεγάλους ;


- Δεν πρέπει να σταματάμε ποτέ να χαμογελάμε, πρέπει να βλέπουμε την θετική πλευρά των προβλημάτων μας, όποια και να είναι αυτά. Η πολύ αγάπη δεν έκανε ποτέ κακό. Να αγαπάτε, αγαπάτε πολύ, είναι κάτι που λείπει στης μέρες μας!






Επισκεφτείτε :


Ελένη Κόντη(Official page) : 

https://www.facebook.com/elenikontiofficial?fref=pb&hc_location=profile_browser






Θεραπευτικές ιστορίες για παιδιά :

https://www.facebook.com/pages/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%A0%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%B1/158278024227856?sk=timeline






Δείτε:

Η Εκπομπή «ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ» του Ελληνικού Τηλεοπτικού Σταθμού του Λονδίνου «Hellenic TV» και των Εκδόσεων «ΑΚΑΚΙΑ» με την Αναστασία Έξη και τον Ξενοφώντα Αντωνόπουλο, παρουσιάζει το βιβλίο της Ελένης Κόντη "ΕΝΑ ΣΠΛΑΤΣ ΣΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ"(www.akakia.net).




https://www.youtube.com/watch?v=X1rpXTSOzfk






Τάσος Καραντής

Δευτέρα 13 Απριλίου 2015

Είδα τη Σαββέρια Μαργιολά στη «Ρότα»

Είδα τη Σαββέρια Μαργιολά στη «Ρότα»







Η Σαββέρια Μαργιολά ανήκει στις τραγουδίστριες, που, πρώτα άκουσα τη φωνή της, μετά τη γνώρισα, ως καλλιτέχνη κι άνθρωπο, κι, έκτοτε, ακολούθησε η εμβάθυνση στην καλλιτεχνική της περσόνα, με αρκετές συνεντεύξεις μας, και δίνοντας το «παρών» σε πολλά – πολλά live της, όλα αυτά τα χρόνια.







Ανήκει – κι αυτό αποτελεί μια δική της κατάκτησή(μου) – στους μετρημένους καλλιτέχνες που παρακολουθώ ανελλιπώς, δισκογραφικά κι επί σκηνής! Κι ανήκει στη γενιά των 20+(αλλά με πόσο πλούσιο βιογραφικό και συνεργασίες!), που έχει όλο το χρόνο, πανίσχυρο, σύμμαχό της!





Φέτος το χειμώνα, ξεκίνησε μια σειρά προσωπικών εμφανίσεων, σε Αθήνα κι επαρχία, για να μας παρουσιάσει την πολύπλευρη και πολυτάλαντη φωνητική κι ερμηνευτική της γκάμα, σ’ ένα πλουραλιστικό ρεπερτόριο, αλλά και την ατμοσφαιρικά ζεστή, σκηνική της παρουσία, που σε αγκαλιάζει και σε αγαλλιάζει από το πρώτο κιόλας τραγούδι, ταξιδεύοντάς σας σ’ ένα μουσικό ταξίδι μέθεξης, με άξιους συντρόφους τους μουσικούς της.






Με την μεστή, ζεστή και με ισχυρή ταυτότητα φωνή της, που απλώνεται σε πολλά είδη τραγουδιού, καθώς και με την ερμηνεία της, που, πέρα από την έκταση και τη γκάμα, διαθέτει ένα σπάνιο και πανάκριβο ήθος, αλλά και πλούτο πάθους, ατμόσφαιρικότητας και τσαγανού, ξυπνά, κατά σειρά, όλα σου τα αισθήματα, καταφέρνοντας να σε γεμίσει νότες με συναίσθημα και να σε φιλέψει απλόχερα με τη φωνή της.






Αυτό εισπράττω πάντα από τα live της κι αυτό εισέπραξα κι από το φετινό προσωπικό της, που παρακολούθησα, στη «Ρότα Art Bar», στις 2 του Απρίλη.


Το δελτίο Τύπου ήταν χρήσιμο για τους «αμύητους» :


«H Σαββέρια Μαργιολά τραγουδά στη "Ρότα".

Με ένα ρεπερτόριο από την προσωπική της δισκογραφία και από τη πλούσια παράδοση των Ελλήνων συνθετών και στιχουργών, που αγαπά φτιάχνει ένα μουσικό πρόγραμμα, από το ρεμπέτικο και τον Τσιτσάνη, μέχρι τον Σωκράτη Μάλαμα, τον Ορφέα Περίδη, τον Νίκο Παπάζογλου, τον Σταμάτη Κραουνάκη...

Ένας συνδυασμός από παλιά και νέα αγαπημένα κομμάτια που υπόσχονται μια ξεχωριστή βραδιά.».






Αυτό ακριβώς! Μια ξεχωριστή βραδιά! Άψογη! Μουσικά, ηχητικά, ερμηνευτικά, ρεπερτοριακά! Και, βέβαια, το, σχεδόν, 2,5 ωρών πρόγραμμα, περιλάμβανε κι άλλα μεγάλα τραγούδια και συνθέτες, καθώς κι από τη δισκογραφία της και παραγγελιές κι εκπλήξεις, αλλά να μην τα καταγράψουμε σχολαστικά, γιατί, η Σαββέρια είναι συναρπαστικά απρόβλεπτη ερμηνευτικά και χρειάζεται, και με το παραπάνω, να υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης στα live της! Και δεν θα είμαι εγώ αυτός που θα σας το αποκαλύψω!


Αυτό που μπορώ να σας πω, είναι, πως, σίγουρα, θα ακούσετε την επιτυχία της «Σε ποια θάλασσα αρμενίζεις», το ταξιδιάρικο «Φυσάει δίχως άνεμο», τη δική της «Αλισάχνη»(από την ομώνυμη δέυτερη προσωπική της δισκογραφική δουλειά) και την επανεκτέλεση(που πρόσφατα κυκλοφόρησε και σε επίσημο - official video clip) του τραγουδιού «Της ταβέρνας το ρολόι». Η Σαββέρια Μαργιολά πήρε ένα κλασικό λαϊκό τραγούδι του 1958 και το διασκεύασε ιδανικά στο σήμερα, διατηρώντας την παλιά του αύρα, αλλά προσθέτοντάς του και σύγχρονες ερμηνευτικές πινελιές, μέσα από το θείο χάρισμα της μοναδικής φωνής της.





«Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια» έλεγε η γιαγιά μου, κι, όσο μεγαλώνω κι εγώ τα λιγοστεύω… Θα ακολουθήσουν άλλα δυο live, απ’ ότι γνωρίζω, της Σαββέριας Μαργιολά στην Αθήνα. Τον μπούσουλα του προγράμματός της τον έχετε, την συναισθηματική μου κατάθεση(τη γνώμη μου) την έχετε, απομένει σε εσάς να βιώσετε αυτά τα καλλιτεχνικά συναισθήματα, οι ίδιοι, με τις δικές σας αισθήσεις και την ψυχή σας.


Συμμετέχουν οι μουσικοί:
Νίκος Πασσαλίδης/ μπουζούκι - λαούτο
Δήμος Πολυμέρης/ ακορντεόν
Μάριος Μούρμουρας/ κιθάρα


*Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της Σαββέριας Μαργιολά και την ευχαριστώ πολύ για την παραχώρηση.







Δείτε(Της ταβέρνας το ρολόι  - official video clip):


https://www.youtube.com/watch?v=GbOorQ23Ouc




Επισκεφτείτε(Οfficial page):


https://www.facebook.com/pages/Saveria-Margiola/149398938408333?ref=profile





Τάσος Καραντής

Παρασκευή 10 Απριλίου 2015

Η ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΣΤΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑ

Η ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΣΤΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑ






 Με σκηνικό την περιφορά του επιταφίου, η ακτινογραφία της ελληνικής κοινωνίας των αρχών του 20ου αιώνα, που δεν έχει αλλάξει - επί της ουσίας - ούτε στις αρχές του 21ου...



Ο Πέτρος Φουρίκης(1878-1936), κατά τον αείμνηστο Σαλαμίνιο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρη Πάλλα, ήταν ο πρώτος πνευματικός άνθρωπος της Σαλαμίνας.

 Για τους πολλούς ο Φουρίκης είναι ο Διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Διευθυντής του Λαογραφικού Αρχείου της Ακαδημίας Αθηνών, που, στις μέρες μας, η αίθουσα του νέου Δημαρχιακού Μεγάρου Σαλαμίνας στην οποία στεγάζεται το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ιστορίας του Δήμου Σαλαμίνας φέρει το όνομά του.

 Για όποιον πάλι μελετήσει ενδελεχώς το έργο του, τα γραπτά του, θα διακρίνει, παράλληλα με τον επιστήμονα, τον κοινωνικά ευαίσθητο άνθρωπο, τον δημοκρατικό και προοδευτικό πολίτη και, γενικά, ένα πρωτοποριακό πνεύμα, έναν ιδεαλιστή κι οραματιστή της εποχής του.




Διαβάζοντας κανείς τη “Μεγαλοβδομάδα” του Φουρίκη - γραμμένη το 1925 - όπου περιγράφονται τα έθιμα της Σαλαμίνας αυτής της περιόδου, εκπλήσσεται με τις διεισδυτικές διαπιστώσεις του, αλλά και με την τόλμη του να τις διατυπώσει ανοιχτά!

 Και μάλιστα στην εποχή του, μια και μιλάμε για το 1925!

 Για να καταλάβει ο αναγνώστης τι εννοούμε, μεταφέρουμε εδώ την τελική φράση αυτού του κειμένου του, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο “Ημερολόγιο της Μεγάλης Ελλάδος” του Γεωργίου Δροσίνη :

«Κ’ έτσι τελειώνει η Μεγαλοβδομάδα με πολύ λίγη θρησκευτική ευλάβεια, μα με μεγάλη φροντίδα για την κοιλιά, όπως δυστυχώς όλες οι εορτές του Χριστιανισμού στα χρόνια μας!».




   Λίγες αράδες όμως πριν το, συγκεκριμένο, τέλος, ο Φουρίκης είχε επιχειρήσει, με σκηνικό την περιφορά του επιταφίου, να ακτινογραφήσει, κυριολεκτικά, την κοινωνία του νησιού. Απολαύστε πως :

«…Μοιάζει σαν μια παρέλασι μορφών και χαρακτήρων, που μας διδάσκει πολλά από ’κείνα που γίνονται στις μικρές κοινωνίες.

Πρώτος-πρώτος περνούσε καθαροντυμένος και κορδωμένος ο δήμαρχος, φουσκωμένος από περιφάνεια, γιατί αυτός σαν πιο έξυπνος κατώρθωσε να πατήση τα πιο καλά χτήματα του νησιού κι από αδέκαρος έγινε με την τοκογλυφία, “τον τόκο ‘πιτόκου” και το “αστού ντούα” πλούσιος, μεγαλοχτηματίας και δήμαρχος.

Κοντά στο δήμαρχο, μα λίγο πιο πίσω απ’ αυτόν, περνάει ο ‘ρηνοδίκης και ο αστυνόμος, που με τη στάσι τους εφαινόντουσαν σαν να ήθελαν να δείξουν πως ήξεραν ποιος ήταν ο τρανός του τόπου, που μπορούσε μ’ ένα του γνέψιμο να τους “στείλη από ’κει πούρθαν κι ακόμη παραπέρα”.

Μαζί μ’ αυτούς συμμαζεμένοι περνούσαν οι δασκάλοι του χωριού κ’ οι άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι, που με τα φτωχά και τριμμένα ρούχα τους έδειχναν πως δούλευαν σε φτωχό ή αχαΐρευτο αφεντικό.

Απόκοντα ερχόντουσαν οι άλλοι αρχόντοι του τόπου, ‘κείνοι που με την καπατσοσύνη τους έγιναν νοικοκυραίοι με τοις πλάτες και τα χέρια αλλωνών, ‘κείνων που, αφ’ ου τους φάγανε ως το κόκκαλο φαμελικώς, έρχονται να τους προστατέψουν και να τους ευεργετήσουν τάχα!

Αυτοί είναι οι μπακάληδες και οι ταβερνιαραίοι του τόπου, που αφ’ ου πήραν απ’ τον γεμιτζή, τον τρατάρι και τον ΄λοτόμο όλη τη δούλεψι χρεώνοντας τα βερεσέδια δυο τουλάχιστο φορές και ακριβά όσο ‘βάσταε η ψυχή τους.

Είναι οι ίδιοι, που μεσ’ από τα μαγαζιά τους, που ‘μοιάζαν σαν λημέρια κλέφτικα, παραμόνευαν να περάση κανένας περαστικός ή ταξιδιάρις για να τον φωνάξουν να ‘μπη μέσα να τον κεράσουν ένα κρασί για μουσαφιρλήκια, εν ω πραγματικά είχανε σκοπό να τον γδύσουν μόλις έρθη στο κέφι και να του πουλήσουν το κιντινάρι για μισή οκά.

Είναι αυτοί οι ίδιοι, που ξεκίνησαν με μια νταμιτζάνα κρασί δανεικό, και τώρα με το να πουλούν ξίκικα το ξιδάτο ή μισονερωμένο κρασί και με το να σερβίρουν τρεις και τέσσεροις φορές το βιδάνιο στοις κεφιασμένες παρέες, έγιναν αφεντάδες, ανακατέβονται στα πολιτικά, βγαίνουν δημοτικοί σύμβουλοι, έχουν γνώμη για όλα τα ζητήματα, έχουν την αξίωσι να τους ακούη η Κυβέρνησι και ο Μητροπολίτης όχι μονάχα στα μικρά, αλλά και στα μεγάλα ζητήματα.

Αυτοί, αφ’ ου έκλεψαν την αγράμματη και ανοικοκύρευτη φτωχολογιά, έρχονται στοις καλές μέρες και της δίνουν ξεκονόμησι για να περάση τοις εορτές και ύστερα θα της δώσουν ξεκίνησι για το ταξίδι λίγα χρήματα, χρεώνοντας “με εικοσιτέσσερα τα εκατό και τον τόκο μπροστά”.




Να και οι παρτσινεβέληδες, οι εφοπλισταί της εποχής μας, αυτοί, που με τα θαλασσοδάνεια και με τους ταχτικούς λογαριασμούς, που θυμίζουν το “τρεις στο λάδι, τρεις στο ξύδι, έξι στο λαδόξυδο” μένοντας στο νησί εφρόντιζαν μονάχα να σημειώνουν την ημέρα που έφευγε και που γύριζε η σαραβαλισμένη μπρατσέρα τους για να ‘λέγξη τον καπετάνιο του καϊκιού, γιατί άργησε και δεν έφερε πολύ μερτικό, εν ω το καΐκι του καπετάν Προκόπι έκανε δυο ταξίδια στον ίδιον καιρό.

Σκλάβοι αλευτέρωτοι οι δυστυχισμένοι ναύτες ώργωναν τη θάλασσα και ριζικάρανε την ζωή τους με την ελπίδα να ‘κονομήσουν το ξερό ψωμί των παιδιών τους. Μόνη τους παρηγοριά για τα γεράματα ήσαν οι δεκαπεντέμιση δραχμές του Απομαχικού Ταμείου!

Αυτοί με τους ‘λοτόμηδες, τους τραταραίους και την άλλη φτωχολογιά είναι “οι πτωχοί τω πνεύματι και καθαροί τη καρδία” που ακολουθούνε τους πρώτους, όπως τα πρόβατα τον τσοπάνη, που τους παίρνει το γάλα, το μαλλί και στο τέλος και το τομάρι.

Είναι ‘κείνοι για τους οποίους ο Θεός δέχτηκε να γίνη άνθρωπος, να υποφέρη και στο τέλος να σταυρωθή ανάμεσα σε κακούργους.».






Από τότε που γράφτηκαν τα παραπάνω έχουν περάσει, ακριβώς, 90 ολόκληρα χρόνια.

Η Σαλαμίνα του 1925 φαίνεται να μην μοιάζει σε τίποτα με τη σημερινή Σαλαμίνα του 2015.

Μήπως όμως αυτή η ανομοιότητα είναι απλά επιφανειακή;

Μήπως, αν αλλάξουμε τις μάσκες του χρόνου, αυτή η “παρέλαση μορφών και χαρακτήρων”, που τόσο κινηματογραφικά περιγράφει ο  Φουρίκης, παραμένει απαράλλακτα και τρομακτικά η ίδια ;




 

Τάσος Π. Καραντής

Δευτέρα 6 Απριλίου 2015

Ο «Τελευταίος πειρασμός» - χριστιανική βία και λογοκρισία στην Ελλάδα

Ο «Τελευταίος πειρασμός» - χριστιανική βία και λογοκρισία στην Ελλάδα 






Το, παγκοσμίως, γνωστό αυτό μυθιστόρημα(της δεκαετίας του ’50) του Καζαντζάκη(που έγινε ταινία από τον Σκορτσέζε στα τέλη των ’80ς), δεν αποτελεί, δυστυχώς, το μοναδικό δείγμα θρησκευτικής(χριστιανικής) βίας στην Ελλάδα, αλλά επιλέχτηκε, για τον λόγο, ότι ανήκω στους αυτόπτες μάρτυρες της βαρβαρότητας  αυτής, αλλά και στα όσα ακολούθησαν ως την απαγόρευση της προβολής της ταινίας, δηλαδή, τη «νομιμοποίηση της χριστιανικής βαρβαρότητας», ουσιαστικά, από την, τότε, ελληνική δικαιοσύνη…


Αλλά ας πιάσουμε το θέμα «Τελευταίος πειρασμός» από την αρχή του, για να φτάσουμε στην – επιδιωκόμενη – εστίαση, στο που, δηλαδή, μπορούν να οδηγήσουν τέτοιες πρακτικές, «ευνοούμενες» από το ελληνικό σύνταγμα.


Ελευθερία της τέχνης και θρησκευτική λογοκρισία στο ελληνικό σύνταγμα


Η Ελλάδα ανήκει στις, ελάχιστες, χώρες(που στην πλειοψηφία τους είναι θεοκρατικές, όπως, π.χ. το Ιράν), όπου, σύμφωνα με το σύνταγμά της, το (ελληνικό) κράτος, έχει επίσημη θρησκεία, και, συγκεκριμένα την ανατολική ορθόδοξη χριστιανική.

Έτσι, ενώ στο μεταπολιτευτικό Σύνταγμα, που ψηφίστηκε το 1975, προβλέπει ότι :

- «Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες»

- «Η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους»(16,1)

- «Ο Τύπος είναι ελεύθερος. H λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται» (14,2)


Παράλληλα, όμως προβλέπεται:


- «κατασχέσεις εφημερίδων και άλλων εντύπων» για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων κι «η προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας»(14,2).

Πολλές, μάλιστα, από τις περιπτώσεις λογοκρισίας, αφορούν την καθύβριση της θρησκείας, σύμφωνα με το άρθρο 199 του Ποινικού Κώδικα, που ορίζει ότι «όποιος δημόσια και κακόβουλα καθυβρίζει, με οποιονδήποτε τρόπο, την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, ή άλλη θρησκεία, ανεκτή στην Ελλάδα, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών»…

Βλ.  http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%AF%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1



Ο «Τελευταίος πειρασμός» κι η περιπέτειά του ως μυθιστορηματικό βιβλίο


(Ο Π. Σταύρου* αναφέρεται, το 2000, στις αντιδράσεις θρησκευτικής βίας και μισαλλοδοξίας που οργανώθηκαν τη δεκαετία του 1950, όταν κυκλοφόρησε το έργο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Τελευταίος Πειρασμός»)






Την πρώτη ιδέα για συγγραφή βιβλίου, υπό μορφή μυθιστορήματος, για τη ζωή του Χριστού ο Νίκος Καζαντζάκης εμπνεύστηκε στην Αίγινα το 1942, τον καιρό της γερμανικής κατοχής.

Θα το ονόμαζε Τ' Απομνημονεύματα του Χριστού. Πολλά χρόνια νωρίτερα είχε γράψει την τραγωδία Χριστός.

Η πρώτη ιδέα κυοφορείται μέσα του και οκτώ χρόνια αργότερα αρχίζει να γράφει το βιβλίο, αλλά με άλλο όνομα: Ο Τελευταίος Πειρασμός.

Το τελειώνει το 1951.

 Η πρώτη έκδοση γίνεται σε μεταφράσεις στα σουηδικά και στα νορβηγικά το 1952.

Η Εκκλησία της Ελλάδος κάτι ακούει. Και σπεύδει να το καταδικάσει, προτού ακόμη εκδοθεί στα ελληνικά.






 Η ελληνική έκδοση θα γίνει, τρία χρόνια αργότερα, το 1955, ενώ από το 1964 μέχρι και σήμερα κυκλοφορεί, αδιάλειπτα, όπως και το σύνολο της εργογραφίας του Κρητικού συγγραφέα, από τις Εκδόσεις Καζαντζάκη.

 Αλλ' εν τω μεταξύ, το 1953, από τον εκδότη Μαυρίδη τυπώνεται σε πρώτη έκδοση Ο Καπετάν Μιχάλης, το έπος της Κρήτης και της Ελευθερίας. Έτοιμο το βιβλίο του καπετάν Ψωμή και η Εκκλησία της Ελλάδος ζητά από το κράτος τον διωγμό του Καζαντζάκη για μερικές σελίδες του βιβλίου…

Μια άλλη Ορθόδοξη Εκκλησία, για να προλάβει προτού την προλάβουν άλλοι, σπεύδει και καταδικάζει το «αισχρότατο» βιβλίο «Καπετάν Μιχάλης Μαυρίδης». Εσμιξαν σε ένα τον τίτλο του βιβλίου με το όνομα του εκδότη!

Αργότερα θα διερωτηθεί ο Καζαντζάκης: Μα αφού δεν το διάβασαν, πώς το έκριναν ως «αισχρότατο»;

Συνεχίζει ο Π. Σταύρου : «Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν ήταν δυνατόν να μείνει πίσω. Άρχισε τις καταδίκες και την ετοιμασία του αφορισμού του Καζαντζάκη, ενός κειμένου δαιμονικού, βεελζεβουλικού και ό,τι αν είπει τις».

Ενδεικτικά αναφέρεται, ως δείγμα κριτικής της εποχής, το Ανακοινωθέν της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, υπογραφόμενο από τον Πρόεδρο της Ιεράς Συνόδου Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνα, με τον τίτλο «Η ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ» που δημοσιεύεται το 1954 στο Επίσημον Δελτίον της Εκκλησίας της Ελλάδος:




«... Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, εξ αιτίας των τελευταίως εκδοθέντων βιβλίων του Ελληνος λογοτέχνου Νικολάου Καζαντζάκη Ο Καπετάν Μιχάλης και Ο τελευταίος πειρασμός και κατόπιν της εκ τούτων προκληθείσης αναταραχής εις τας συνειδήσεις των πιστών, έγνω εν τη αρμοδιότητι αυτής, όπως λάβη τα εν τη εαυτής εξουσία πνευματικά μέτρα, προς διαφώτισιν μεν και προφύλαξιν του ευσεβούς ποιμνίου, προς ανάνηψιν δε και διόρθωσιν του συγγραφέως.


Επειδή αμφότερα τα βιβλία ταύτα αποτελούσι μυκτηρισμόν προς την δογματικήν και ηθικήν διδασκαλίαν της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ιδία δε το δεύτερον διαστρέφει και κακοποιεί την θεόπνευστον ευαγγελικήν διήγησιν και θίγει, κατά τρόπον ανερυθριάστως ασεβή και ανίερον, το θεανδρικόν του Κυρίου πρόσωπον, και δη κατά τας ώρας του επί του Σταυρού σωτηρίου Πάθους, διά ταύτα η Ιερά Σύνοδος προς μεν τα ευσεβή της Εκκλησίας τέκνα απευθύνει την πατρικήν παραίνεσιν, ίνα φεύγωσι τα βιβλία ταύτα, ου μόνον μη συντελούντα εις οικοδομήν, αλλά της σαγήνης της τέχνης ανυπόπτως και δηλητηριάζοντα τας ψυχάς».

Βλ. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22808&subid=2&pubid=63946643


Ο Καζαντζάκης έστειλε και σ' αυτούς τηλεγράφημα, ότι κάνει έφεση στο Δικαστήριο του Θεού, και προσέθεσε: «Μου δώσατε μιαν κατάρα, άγιοι Πατέρες, σας δίνω εγώ μιαν ευχή: Σας εύχομαι να 'ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο είναι η δική μου• και να 'στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ».






Τελικά η Εκκλησία της Ελλάδος δεν τόλμησε να προχωρήσει στον αφορισμό του Νίκου Καζαντζάκη. Είναι εσφαλμένη η γενική αντίληψη ότι αφορίστηκε ο Καζαντζάκης.

Βλ. http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=121811

*Ο Πάτροκλος Σταύρου(1933-2014) ήταν Κύπριος συγγραφέας, εκδότης και υφυπουργός και στενός συνεργάτης του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, Κυπριανού και του προέδρου Βασιλείου. Ήταν θετός γιος της Ελένης Καζαντζάκη, τον οποίο υιοθέτησε το 1982, και το 1995 του παραχώρησε, ως γονική παροχή, τα πνευματικά δικαιώματα στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Είχε αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών το 1991. Τα τελευταία χρόνια, λόγω προβλημάτων υγείας, είχε παραχωρήσει τη διεύθυνση των εκδόσεων στην κόρη του Νίκη Σταύρου.
Βλ. http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=577489



 Ο «Τελευταίος Πειρασμός στον περίφημο Index(Index Librorum Prohibitorum)
του Βατικανού


(Ο Π. Σταύρου αναφέρεται, το 2000, στις αντιδράσεις θρησκευτικής βίας και μισαλλοδοξίας που οργανώθηκαν τη δεκαετία του 1950, όταν κυκλοφόρησε το έργο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Τελευταίος Πειρασμός»)






Το 1954 η Παπική Εκκλησία ενέγραψε τον Τελευταίο Πειρασμό του Νίκου Καζαντζάκη στον περίφημο Index, τον Κατάλογο Απαγορευμένων Βιβλίων, όπου είχε εγγράψει ως απαγορευμένη και τη θεωρία του Γαλιλαίου, ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ηλιο και όχι ο Ηλιος γύρω από τη Γη.


Ο Καζαντζάκης έστειλε τότε τηλεγράφημα στην Επιτροπή του Index με τη φράση του χριστιανού απολογητού Τερτυλλιανού: «Ad tuum, Domine, tribunal apello». Δηλαδή: «Στο Δικαστήριό σου, Κύριε, κάνω έφεση». Αυτά κάνουν οι «άθεοι». Κάνουν έφεση στον Θεό, όταν τους αδικούν οι άνθρωποι.


Αναφέρει – ανατριχιαστικά, για κάθε ελεύθερο πνεύμα – ο Π. Σταύρου :


«Πέρυσι(1999) εζήτησα γραπτώς από το Βατικανό πληροφορίες για την εγγραφή του Τελευταίου Πειρασμού στον Index, ο οποίος καταργήθηκε πριν από μερικά χρόνια. Υστερα από πολύμηνη, ενοχλητική γι' αυτούς, προσπάθειά μου, μού έγραψαν ότι αυτά είναι κρατικά μυστικά και θα κρατηθούν απόρρητα για εκατό χρόνια. Θα αναμένω λοιπόν και θα επανέλθω το 2054 μ.Χ. ή το 2053 μ.Χ., για να μου δώσουν πληροφορίες. Αρνήθηκαν ακόμη να με πληροφορήσουν για το έτος εγγραφής του βιβλίου στον Ινδικα. Θα αναμένω επίσης μετά 800 χρόνια, το 2723 ή το 2724 μ.Χ., να ακούσω τον Πάπα να ζητάει συγγνώμη γι' αυτή την πράξη προκατόχου του.»!...

Βλ. http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=121811\



Οι αντιδράσεις για τα γυρίσματα της ταινίας του Σκορτσέζε «Ο Τελευταίος πειρασμός»


(Ο Π. Σταύρου αναφέρεται, το 2000, στις αντιδράσεις θρησκευτικής βίας και μισαλλοδοξίας που οργανώθηκαν τη δεκαετία του 1980, πριν καν την έναρξη της ταινίας του Μάρτιν Σκορτσέζε - βασισμένη στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη - «Ο Τελευταίος Πειρασμός»)






Προτού καλά καλά αρχίσει τα γυρίσματα της ταινίας ο Μάρτιν Σκορσέζε, άρχισαν να εκδηλώνονται οι πρώτες αντιδράσεις.

Ξεκίνησαν από γυναίκες της Εκκλησίας των Διαμαρτυρομένων. Μια προτεσταντική οργάνωση γυναικών, με το όνομα Ευαγγελική Αδελφότητα Γυναικών (Evangelical Sisterhood), άρχισε να οργανώνει αποστολή επιστολών διαμαρτυρίας στην Paramount, παραγωγό της ταινίας. Η εταιρεία έπαιρνε πεντακόσιες επιστολές την ημέρα.

Τότε η Paramount οργάνωσε θεολογικό συνέδριο μέσα στο ίδιο το στούντιο του γυρίσματος της ταινίας, καθώς και άλλες θεολογικές συζητήσεις, με συμμετοχή κληρικών και θεολόγων από την Καθολική, την Προτεσταντική, την Ευαγγελική και τη Λουθηρανική Εκκλησία. Τρεις ώρες συζητούσαν στην πρώτη συνεδρία και σχεδόν δεν έμεινε πτυχή που δεν έθιξαν…

 Αναφέρει ο Π. Σταύρου :

«Ο Γολιάθ - μαμούθ τού κατεστημένου της Εκκλησίας έκανε το θαύμα του στην περίπτωση της ταινίας του Μάρτιν Σκορσέζε.

Δεν προσέφυγαν σε δικαστήριο για να ζητήσουν την απαγόρευσή της, όπως οι δικοί μας εδώ. Αλλ' εδέσμευσαν με υπογραφή εκατοντάδες ¬ κάπου δύο χιλιάδες, άκουσα τότε ¬ ιδιοκτήτες αιθουσών κινηματογράφου να μη δεχθούν να προβάλουν την ταινία Ο Τελευταίος Πειρασμός.

Δεν έλειψαν και οι βίαιες αντιδράσεις των πολύ «θρησκευομένων» πιστών στην Ευρώπη, με επιθέσεις κατά κινηματογράφων που πρόβαλλαν την ταινία. Ωχριούν βέβαια μπροστά στις δικές μας.
Κατά το 1988 βρέθηκα στο Παρίσι, ως μέλος της κυπριακής αποστολής με επικεφαλής τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργο Βασιλείου, σε επίσημη επίσκεψη στη γαλλική πρωτεύουσα.

Συνέπεσε τότε να προβάλλεται στους παρισινούς κινηματογράφους ΟΤελευταίος Πειρασμός. Μια νύχτα, μετά τις επίσημες υποχρεώσεις μας, τα μέλη της αποστολής πήγαμε να δούμε την ταινία.

«Όταν φτάσαμε στον κινηματογράφο, καταλάβαμε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, ήταν φανερό πως είχε προηγηθεί αναστάτωση. «Των εχθρών τα φουσάτα περάσαν, σαν το λίβα που καίει τα σπαρτά» άρχισε να σιγοτραγουδά ένας από την παρέα.

Μας είπαν τι είχε συμβεί και μας εξήγησαν ότι η βρώμα που υπήρχε στον αέρα προερχόταν από την έκρηξη ειδικών βομβών βρώμας που είχαν εκσφενδονίσει οι νέοι πρόμαχοι της κινδυνεύουσας θρησκευτικής πίστης.

Αλλ' ήταν ιδιαιτέρως βασανιστική η βρώμα μέσα στην αίθουσα προβολής. Το άρωμα της πίστεως, εσχολίασε ένας από εμάς. Και ένας άλλος προσέθεσε πως οι φρουροί του Θεού αφήκαν εκεί το επισκεπτήριό τους.

Η αδιαλλαξία της Παπικής Εκκλησίας…».

Βλ. http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=121811



Τα επεισόδια στην Ελλάδα – δημοσιεύματα και η προσωπική μου μαρτυρία


Το τι συνέβη στις 13 Οκτωβρίου 1988, όταν προβλήθηκε η ταινία, το μαθαίνουμε από τα «Νέα» της επομένης :






Το 1988 ήμουν 20χρονος φοιτητής, και πήγα στον κινηματογράφο «ΟΠΕΡΑ», στην Ακαδημίας για να παρακολουθήσω την ταινία. Είχα επιλέξει την, τελευταία, βραδινή, προβολή. Στρίβοντας όμως την Ιπποκράτους προς Ακαδημίας, αντίκρισα, έκπληκτος, ένα αλαλάζων πλήθος θρησκόληπτων, ηλικίας 40-50 κι άνω, μαζί με αρκετούς παπάδες, με σταυρούς και λάβαρα, όπου φώναζαν συνθήματα εναντίον της ταινίας και του Καζαντζάκη! Ταυτόχρονα, ανέβαινε την Ακαδημίας, μια ομάδα αναρχικών από τα Εξάρχεια, με αστεία συνθήματα του στυλ «Είμαστε με τον Ιούδα» και τέτοια… Τραγελαφικά πράγματα … Φυσικά παρούσα κι η αστυνομία … Ανάμεσα στο όλο μπάχαλο, κατάφερα, από κάποιους,  που είχαν πάει για να παρακολουθήσουν την προηγούμενη προβολή, να πληροφορηθώ πως παίχτηκε, το εξής σκηνικό :  οι θρησκόληπτοι, είχαν πληρώσει κανονικά εισιτήριο, είχαν πάρει τις θέσεις τους στην αίθουσα, και, μόλις ξεκίνησε η προβολή, σηκώθηκαν με κραυγές – αφήνοντας εμβρόντητους τους υπόλοιπους θεατές – κι όρμηξαν, με μαχαίρια και ψαλίδια, προς την οθόνη, όπου και καταξέσχισαν το πανί, για να μην πραγματοποιηθεί η προβολή, επειδή δεν το ήθελαν αυτοί! Ήταν τέτοιο το μένος τους, αφού κατέστρεφαν τα καθίσματα κι ότι άλλο έβρισκαν μπροστά τους! Χριστιανικός βανδαλισμός …





Φυσικά η πρεμιέρα της ταινίας δεν πραγματοποιήθηκε, κι εγώ επέστρεψα σπίτι μου απογοητευμένος απ’  όλη αυτήν τη βία και τον βανδαλισμό.

Λάβρος κι ο τότε Επίσκοπος Δημητριάδος και, κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος, προτρέπει σε δυναμικές αντιδράσεις, φέρνοντας, ως παράδειγμα, πρακτικές του ισλαμισμού(!) :







Η συνέχεια τις επόμενες μέρες;



Πρώτον έκαναν την καλύτερη διαφήμιση της ταινίας! Ουρές σε κάθε κινηματογράφο για να την δουν όλοι, ακόμα κι αυτοί που είχαν χρόνια να πατήσουν το πόδι τους σε κινηματόγραφο…  Η ταινία πρόλαβε – πριν απαγορευτεί - να κόψει 160.000 εισιτήρια!


 Εγώ, κατέληξα, σε κινηματογράφο της Καλλιθέας(στον «ΤΡΟΠΙΚΑΛ»), για να την παρακολουθήσω, με το εξής σκηνικό :


Αστυνομία στην είσοδο του κινηματογράφου και σωματικός έλεγχος(για μαχαίρια και ψαλίδια!), κατά την προβολή της ταινίας, στέκονταν, αριστερά και δεξιά, στους διαδρόμους αστυνομικοί, ενώ στο, διάλειμμα, ένας αστυνομικός στεκόταν μπροστά στην οθόνη, να φρουρεί το… πανί, να μην το σχίσει κανένας φανατικός… Καταστάσεις για γέλια και για κλάματα…






Το ιστορικό της απαγόρευσης προβολής της ταινίας


        Η προβολή της ταινίας στους κινηματογράφους της Ελλάδας άρχισε τον Οκτώβριο του 1988. Ένας ιερέας, ένας θεολόγος και οκτώ χριστιανικά σωματεία, κατέθεσαν αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, και ισχυρίστηκαν ότι:

        «Με την ταινία αυτή, σκηνές της οποίας περιγράφονται, καθυβρίζεται δημόσια και κακόβουλα η ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, προσβάλλεται το θρησκευτικό συναίσθημα και η πίστη των αιτούντων και επομένως η προσωπικότητά τους κατά την έννοια του άρθρου 57ΑΚ, παραβιάζεται το Σύνταγμα και τα χρηστά ήθη, κατά κατάχρηση του δικαιώματος της καθής η άσκηση του προφανώς υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλουν τα χρηστά ήθη και ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του, προσβάλλεται, κατά το κοινό αίσθημα, η δημοσία αιδώς, λόγο των αναφερομένων ασέμνων σκηνών της, ενώ παράλληλα, με την προβολή της προκαλούνται έντονες διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις και από δοκιμασίες που απειλούν την τάξη και την ησυχία των πολιτών.»

        Για τους λόγους αυτούς ζητούσαν: να απαγορευτεί η εισαγωγή διάθεση και προβολή της παραπάνω ταινίας, να διαταχθεί η κατάσχεσή της, και το πιο εξωφρενικό, να διαταχθεί η δημοσίευση της απόφασης που θα εκδοθεί σε δύο ημερήσιες εφημερίδες των Αθηνών, με δαπάνες της καθής. Πράγμα αβάσιμο και προφανώς ανέφικτο δεδομένου ότι ο Τύπος καμιά εμπλοκή δεν είχε στη δίκη, και φυσικά δεν είχε την παραμικρή υποχρέωση να δεχθεί να δημοσιεύσει την εν λόγο απόφαση, ακόμη και έναντι αδράς αμοιβής. Και εύλογα γεννάτε το ερώτημα, πως γνώριζαν οι αιτούντες ότι η απόφαση θα είναι ευνοϊκή για αυτούς, έτσι ώστε να ζητούν και την διπλή δημοσίευσή της έναντι αμοιβής, λες και επρόκειτο για διαφήμιση!

        Το μεγαλύτερο όμως ζήτημα ήταν το παράπονο των αιτούντων για προσβολή της προσωπικότητας, λόγο προσβολής του θρησκευτικού αισθήματος. Κανένας από τους ερμηνευτές του άρθρου 57 του ΑΚ που τέθηκε ως βάση στο σκεπτικό της απόφασης, δεν περιλαμβάνουν το θρησκευτικό συναίσθημα μεταξύ των εκφάνσεων της προσωπικότητας που προστατεύονται από το συγκεκριμένο άρθρο. Όταν προβαίνουν σε ενδεικτική αναφορά των αγαθών που περιλαμβάνονται στην προστασία του άρθρου, αναφέρουν την τιμή, την υπόληψη, το όνομα, την πνευματική ιδιοκτησία, αλλά όχι το θρησκευτικό συναίσθημα, και ο βασικός λόγος είναι το αδιέξοδο που θα προέκυπτε από έναν τέτοιο γενικό κανόνα. Γιατί η προσβολή από κάθε ιδέα αντίθετη προς τη δική μου, αφενός καταλήγει να εξαφανίζει κάθε διακίνηση ιδεών, αφετέρου υποδηλώνει την εγωιστική αξίωση της προστασίας της δικής μου προσωπικότητας σε βάρος του δικαιώματος της ανάπτυξης της προσωπικότητας των άλλων. Γι’ αυτό πρέπει να υπάρχει το στοιχείο της εξατομίκευσης, που εδώ δεν εξετάστηκε καθόλου. Δηλαδή οι αιτούντες δεν ανέφεραν πως έφτασαν να δουν την ταινία; ποιος τους υποχρέωσε; Εξάλλου η θέαση μιας ταινίας στους κινηματογράφους, είναι καθαρά προσωπική επιλογή, δεν σε σέρνει κανείς με το ζόρι… άρα αν –όπως υποστηρίζουν- προσβλήθηκε η προσωπικότητάς τους οι ίδιοι φρόντισαν γι’ αυτό και όχι ο δημιουργός και οι διακινητές της ταινίας, μιας και αυτοί ρητά επισήμαναν ότι η ταινία δεν στηρίζεται στα Ευαγγέλια. Αλλά ας μην γελιόμαστε τους ενοχλούσε η ίδια η ύπαρξη του σπουδαίου εικαστικά, και πλήρες μεστού και πυκνού λόγου, αυτού έργου.

          Το παράδοξο με την συγκεκριμένη απόφαση είναι ότι εξέτασε διάφορες ελευθερίες και αναφέρθηκε σε πλήθος συνταγματικών διατάξεων, πλην αυτής του άρθρου 16 παρ. 1 του Συντάγματος, που ορίζει ότι η τέχνη είναι ελεύθερη. Πουθενά στο σκεπτικό της απόφασης δεν υπάρχει αναφορά στο παραπάνω άρθρο του Συντάγματός μας. Έχει τόσο πολύ εξορισθεί από τον ορίζοντα της υπόθεσης η ελευθερία της τέχνης, ώστε ομολογείται με ειλικρίνεια «ότι δεν υπάρχει προστατεύσιμο δικαίωμα της καθής, που θα μπορούσε να τεθεί ως αντιμέτωπο του προσβαλλόμενου δικαιώματος της προσωπικότητας των αιτούντων…». Ασφαλώς εκπλήσσει το ότι σε μια υπόθεση απαγόρευσης ενός έργου τέχνης, η ελευθερία της καλλιτεχνικής δημιουργίας δεν υπολογίζεται ούτε καν άξια να «αντιπαρατεθεί» στο δικαίωμα της προσωπικότητας. Ζητείτο δηλαδή απλά η απαγόρευση ενός έργου τέχνης, δηλαδή η αναγνώριση ότι η καλλιτεχνική ελευθερία δεν καλύπτει το συγκεκριμένο έργο.

 Το πλέον εκπληκτικό με την υπόθεση του Τελευταίου πειρασμού είναι ότι ουδείς από τους αιτούντες μπήκε στον κόπο να αποδείξει την προσβολή της προσωπικότητας. Ουδείς π. χ. περιέγραψε πως κατέληξε να δει την ταινία, τη στιγμή που με το πρώτο πλάνο η ταινία προειδοποιούσε ότι δεν στηρίζεται στα Ευαγγέλια αλλά στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη και, κυρίως ουδείς προσπάθησε να αποδείξει με μάρτυρες ή με άλλα μέσα τι αισθάνθηκε βλέποντάς την: ψυχική οδύνη, αγανάκτηση, οργή, λύπη. Ουδείς με άλλα λόγια, επιχείρησε να εξηγήσει σε τι ακριβώς συνίστατο η προσβολή της προσωπικότητάς του. Μια άλλη εύλογη απορία είναι ότι, αν δεχτούμε το σκεπτικό της απόφασης για την ταινία, γιατί να μην απαγορεύσουμε και το βιβλίο; Με αυτό δεν προσβάλλεται η προσωπικότητα των αιτούντων;

        Τελικά με απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών απαγορεύτηκε η προβολή της ταινίας. Η τότε Υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη, είχε εκφράσει την θλίψη της και την απογοήτευσή της γι' αυτή την απόφαση της δικαιοσύνης.

Βλ. http://www.koinotopia.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=368:-the-last-temptation-of-christ-martin-scorsese&catid=10:2009-10-18-21-13-18&Itemid=11


Η απόφαση του Δικαστηρίου


Με την απόφαση 17155/1988 το  Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών απαγόρευσε "προσωρινά" την ταινία. Η απόφαση του Δικαστηρίου ανέφερε μεταξύ άλλων:


"…Έστω κι αν στη συγκεκριμένη περίπτωση, κίνητρο του δημιουργού υπήρξε η καλλιτεχνική δημιουργία που προστατεύεται συνταγματικά, όχι όμως πέρα από το όριο προσβολής άλλου εννόμου αγαθού, όπως το θρησκευτικό συναίσθημα των άλλων, που, ως επιμέρους εκδήλωση της θρησκευτικής ελευθερίας εξίσου προστατεύεται (βλ. Γ. Κρίππας, Ποιν. Χρ ΚΕ 459 επ., 464), βρίσκονται έξω από τα πλαίσια προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων, της πνευματικής ελευθερίας, της οικονομικής ελευθερίας αλλά και της θρησκευτικής ελευθερίας, αφού δεν περιορίζονται σε επί μέρους δογματικές παρεκκλίσεις, εν σχέσει με τα δόγματα της χριστιανικής θρησκείας και ειδικά στην εμφάνιση ενός "ανθρωπινότερου" Χριστού, αφού και μ' αυτή την εκδοχή ο Χριστός διακωμωδείται και χλευάζεται, αντιστρατεύοντας προς τα χρηστά ήθη που εκπηγάζουν από τις θεμελιώδεις πολιτειακές, κοινωνικές, οικονομικές και ηθικές αρχές και αντιλήψεις που κυριαρχούν στην ελληνική πολιτεία και αντιπροσωπεύουντην επί του πρέποντος λαϊκή συνείδηση, και επί πλέον προφανώς αντίκεινται στον κοινωνικό και οικονομικό σκοπό του ασκούμενου από την καθής δικαιώματος που κι' αυτό δεν επιτρέπεται , σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 25 παρ. 3 Σ 281 ΑΚ. Έτσι, πιθανολογείται ότι δεν υπάρχει προστατεύσιμο δικαίωμα της καθής, που θα μπορούσε να τεθεί ως αντιμέτωπο του προσβαλλόμενου δικαιώματος της προσωπικότητας των αιτούντων, έκφανση του οποίου αποτελεί το θρησκευτικό τους συναίσθημα που προσβάλλεται. Επομένως, εν όψει του ότι πιθανολογείται και κατεπείγουσα περίπτωση, λόγω της φύσεως του προστατευτέου δικαιώματος, πέραν των εντόντων διαμαρτυριών και εκδηλώσεων κατά της προβολής της επίδικης κινηματογραγφικής ταινίας, συντρέψει περίπτωση προσωρινής δικαστικής προστασίας των αιτούντων, φυσικών προσώπων, με τα ενδεδειγμένα κατά τα οριζόμενα στο διατακτικό, ασφαλιστικά μέτρα.».
Βλ. http://elawyer.blogspot.gr/2009/08/1959-2009.html

*Δικαστής ήταν ο Δημήτριος Λοβέρδος. Απόφαση 17115/1988, Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών.
Βλ. http://simplylife.gr/pages/protaseis/article/id/21



Η δικαίωση του «Τελευταίου πειρασμού»






Παρόλα αυτά η ταινία υπήρχε «παράνομα» σε αρκετά video club σε μορφή VHS (βιντεοκασέτας) προς ενοικίαση. Με την εμφάνιση του DVD κυκλοφόρησε κανονικά στη αγορά προς πώληση το 2006.
Βλ. http://www.public.gr/product/films/dvd/drama-historical-drama/o-teleytaios-peirasmos/prod1890767pp/

Σήμερα υπάρχει σχεδόν σε όλα τα video club, για όποιων ενδιαφέρεται να τη δει. Σε προγραμματισμένη προβολή της ταινίας από ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι, η προβολή ματαιώθηκε μετά από παρέμβαση της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Η ταινία στην ελληνική τηλεόραση έχει παιχτεί μόνο από συνδρομητικό κανάλι.

 Η δικαίωση, όμως, έναντι αυτής της παράλογης απόφασης ήρθε όταν, την Κυριακή των Βαΐων του 2008, είκοσι χρόνια μετά την απαγόρευση της ταινίας, το κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ, πρόσφερε προς θέαση στους αναγνώστες του δωρεάν τη σπουδαία αυτή ταινία,  σε μορφή DVD, χωρίς την παραμικρή αντίδραση!

Βλ. http://www.koinotopia.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=368:-the-last-temptation-of-christ-martin-scorsese&catid=10:2009-10-18-21-13-18&Itemid=11


Επιμύθιο : Τι καταφέρνουν τέτοιες συμπεριφορές;


Τι καταφέρνουν τέτοιες συμπεριφορές; Μια τρύπα στο νερό; Ή μια τρύπα στη δημοκρατία;

Τελικά, όλοι οι θρησκευτικοί φανατισμοί, δογματισμοί, βαρβαρισμοί και  βανδαλισμοί, με σταυρό ή ημισέληνο, είναι ίδιοι!

Εχθροί του πολιτισμού και της πραγματικής δημοκρατίας. Κι ο τραμπουκισμός τους, οδηγεί πάντα στην  αστυνομοκρατία…








ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (1) : Κριτική του «Τελευταίου πειρασμού» από τον αείμνηστο Βασίλη Ραφαηλίδη


 Ο Τελευταίος πειρασμός είναι τελευταίος και για τον Σκορσέζε. Τον πρώτο, τον αντιμετώπισε σε ηλικία 16 ετών, όταν έγκλειστος σε καθολικό σχολείο και έτοιμος να περάσει στην ιερατική σχολή για να γίνει παπάς, αντιμετώπισε ανεπιτυχώς τον πειρασμό του… αυνανισμού, όπως λέει ο ίδιος. Για να διαπιστώσει από έφηβος πως ο δρόμος για τον παράδεισο περνάει απ’ την κόλαση (αρχικά του αυνανισμού), σύμφωνα με μια πάγια και πάντα ισχύουσα αρχή του χριστιανισμού, της μόνης θρησκείας που θεωρεί την αμαρτία προϋπόθεση για την αγιότητα. Πλην του Χριστού, κανείς δεν είναι αναμάρτητος. Και τούτο εξαιτίας του προπατορικού αμαρτήματος που κυοφορεί όλα τα άλλα.[…]



        Ο Τελευταίος πειρασμός λοιπόν είναι μια απ’ ευθείας προσέγγιση του μοντέλου, που απ’ την αρχή της καριέρας του έχει μπροστά του ο χριστιανός Σκορσέζε. Αντί να ασχοληθεί και πάλι με αμαρτωλούς που κερδίζουν μια κάποια ισορροπία δια του μαρτυρίου, πάει κατευθείαν στο μαρτυρήσαντα Θεάνθρωπο, την υπέρτατη παραλλαγή του Οργισμένου ειδώλου. (Ο πυγάχος Τζέικ Λα Μότα πρέπει να συντριβεί για να εξανθρωπιστεί επιτέλους. Και ο Θεός, επίσης, πρέπει να εξευτελιστεί πλήρως γινόμενος άνθρωπος, προκειμένου να δώσει στον εκπεσμένο άνθρωπο τη δυνατότητα να κερδίσει τον χαμένο παράδεισο. Και στο ένα φιλμ και στο άλλο η τελική συντριβή είναι ταυτόχρονα και μια υπέρτατη νίκη).



 Τώρα ξέρουμε τι ήταν αυτό που γοήτευσε τον καθολικό Σκορσέζε στο βιβλίο του Καζαντζάκη. Ήταν η δυνατότητα που του έδινε ο Έλληνας συγγραφέας να ξαναφκιάξει την ίδια ταινία με εντυπωσιακότερο τρόπο, παραμερίζοντας τα ατελή ανθρώπινα είδωλα και πηγαίνοντας κατ’ ευθείαν στο τέλειο μοντέλο.

  Για να μην δημιουργηθούν παρανοήσεις για τις προθέσεις του, ο σκηνοθέτης φροντίζει να δηλώσει στην πρώτη καρτολίνα που διαβάζουμε πριν απ’ τους τίτλους, πως η ταινία του δεν στηρίζεται στα Ευαγγέλια, αλλά στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη. Είναι δηλαδή ένας φιλολογικός κι όχι ένας θεολογικός μύθος. Πιο σωστά, είναι μια φιλοσοφική ερμηνεία κάποιων θεολογικών δεδομένων κι όχι μια εικονοποίηση αυτών των δεδομένων.

 Άλλωστε, κάποιες ανάλογες εικονοποιήσεις (απ’ τον Σεσίλ ντε Μιλ, τον Νίκολας Ρέη και τον Πιέρ Πάολο Παζολίνι) δεν είναι δυνατό να είναι περισσότερο σεβαστές απ’ τους πιστούς για μόνο το λόγο πως, αυτές, στηρίζονται στα Ευαγγέλια κι όχι σ’ ένα μυθιστόρημα. Έτσι κι αλλιώς, ένας κινηματογραφημένος Χριστός είναι Θεός των στούντιο (και των σπέσιαλ εφέ) κι όχι Θεός των ουρανών. Ένας κινηματογραφημένος Χριστός είναι ήρωας ενός κοσμικού θεάματος κι όχι ο πρωταγωνιστής του Θείου Δράματος.




 […] Ο Σκορσέζε και ο Καζαντζάκης αντιλαμβάνονται το στερεότυπο δράμα με πρωτότυπο τρόπο, χωρίς ωστόσο να προδίδουν την στερεότυπη ιδέα. Ο τελευταίος πειρασμός είναι ένα βαθύτατα χριστιανικό φιλμ. Μόνο που ο πιστός δεν το αντιλαμβάνεται εύκολα γιατί έχει συνηθίσει στην διαρκώς επαναλαμβανόμενη σκηνοθετική εκκλησιαστική στερεοτυπία, αδιαφορώντας για τις ιδέες.

 […] Γνωρίζοντας ο Σκορσέζε πως ο μονοφυσιτικός Μεσαίωνας δεν τελείωσε, φροντίζει όχι μόνο να δηλώσει εξ αρχής, όπως είπαμε, πως η ταινία του δεν στηρίζεται στα ευαγγέλια, αλλά στο βιβλίο του Καζαντζάκη, αλλά και παραθέτει, στην επόμενη καρτολίνα, την πρώτη παράγραφο της εισαγωγής που έγραψε ο Καζαντζάκης για το μυθιστορημά του: «Η δυαδική υπόσταση του Χριστού στάθηκε για μένα πάντα βαθύ, ανεξερεύνητο μυστήριο. Η λαχτάρα, η τόσο ανθρώπινη, η τόσο υπεράνθρωπη, να φτάσει ο άνθρωπος ως το Θεό – ή, πιο σωστά: να επιστρέψει ο άνθρωπος στο Θεό και να ταυτιστεί μαζί του, η νοσταλγία αυτή η τόσο μυστική και συνάμα τόσο πραγματική, ανοίγει μέσα μου πληγές και πληγές μεγάλες. Από τη νεότητά μου η πρωταρχική αγωνία μου, από όπου πήγαζαν όλες μου οι χαρές κι όλες μου οι πίκρες, ήταν τούτη: η ακατάπαυστη, ανήλεη πάλη ανάμεσα στο πνεύμα και τη σάρκα».

 Μόλις ανοίξει κάνεις το βιβλίο, στην πρώτη κιόλας παράγραφο του βιβλίου, πληροφορείται αμέσως τις προθέσεις του συγγραφέα, μέσα από μια συνοπτική και σαφέστατη παράθεση της άποψής του. Επειδή όμως οι παπάδες και οι παπαδίζοντες δε διαβάζουν πλέον ούτε την Αγία Γραφή, θα ήταν πολυτέλεια να τους ζητήσουμε να διαβάσουν όχι το βιβλίο του Καζαντζάκη, αλλά τουλάχιστον την πρώτη παράγραφο. Εντούτοις ο Σκορσέζε, εντιμότατα, πριν καν αρχίσει η ταινία προειδοποιεί το θεατή για τις δικές του προθέσεις που ταυτίζονται απολύτως, επί του προκειμένου, μ’ αυτές του Καζαντζάκη. Όποιος λοιπόν διαβάσει την ταινία διαφορετικά απ’ την ιδεολογική «τονικότητα» που υποδεικνύει η δεύτερη καρτολίνα, που λειτουργεί όπως το κλειδί του σολ ή του φα στη μουσική, είναι είτε ηλίθιος είτα κακόπιστος. Πιστεύουμε πως πολλοί απ’ τους Έλληνες παπάδες, όπως και όλοι οι παπαδίζοντες κοσμικοί παραεκκλησιαστικοί, είναι και κακόπιστοι και ηλίθιοι, αφού χαρίζουν αυτή τη βαθειά χριστιανική ταινία στους μη χριστιανούς.




Βασίλης Ραφηλίδης, ΕΘΝΟΣ, 23 Οκτωβρίου 1988 (Κινηματογραφικά θέματα 6, εκδόσεις Αιγόκερος, Αθήνα 1990).

Βλ. http://www.koinotopia.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=368:-the-last-temptation-of-christ-martin-scorsese&catid=10:2009-10-18-21-13-18&Itemid=11



ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (2) : Ο «Τελευταίος πειρασμός» - η ταινία και το  soundtrack


- The Last Temptation of Christ Full Movie - https://www.youtube.com/watch?v=4Qvf0Jwgjg4


- Peter Gabriel - Passion ( The Last Temptation of Christ) (Full Album)
- https://www.youtube.com/watch?v=qJYHdkAOvK8




Τάσος Καραντής